آذربایجان تورکجه‌سی‌نین نحوی
بو دوشرگه‌ده آذربایجان تورکجه‌سی‌نین نحوی یاییملاناجاق‌دیر.آذربایجان تورکجه‌سی‌نین نحوی
بو دوشرگه‌ده آذربایجان تورکجه‌سی‌نین نحوی یاییملاناجاق‌دیر.
ییرمی‌دؤردۆنجو درس
4. فعلی صیفت‌لرله ایداره
فعلى صیفت‌لر ده، مصدر کیمى، ایسمین هامان بئش حالینى (یییه‌لیک، یؤنلۆک، تأثیرلیک، یئرلیک و چیخیشلیق) ایداره ائدیر.
1. یییه‌لیک حال:
بیلیریک کى، فعلى صیفت‌لر بیر سیرا فعل خصوصیت‌لرینى ساخلاماقلا بیر یئرده، صیفت خصوصیت‌لرینى ده قازانیرلار. فعلى صیفت‌لرده صیفت خصوصیت‌لرینین اولماسى، اونلارین ایسیم‌لشمه‌سینه ده ایمکان یارادیر. ایسیم‌لَشن هر بیر فعلى صیفت ایسه، ایسیم‌لر کیمى، منسوبیت شکیلچی‌لرى آلاراق، اۆچۆنجۆ نوع تعیینى سؤز بیرلشمه‌سینین ایکینجى طرفى اولا بیلیر و بو زامان یییه‌لیک حالداکى بیر سؤزۆ ایداره ائده بیلیر: معلیمین وئره‌جَگى معلومات.
دئمک فعلى صیفت‌لرده ایسیم‌لَشرکن ایسمین یییه‌لیک حالیله ایلگیله‌نیر و اونو ایداره ائده بیلیر. بونا گؤره ده هم صرف اولونموش فعللر، هم ده فعلى باغلامالاردان فرقله‌نیر و مصدرلره یاخینلاشیر. مثلا "سنین وئره‌جه‌یین سیرلرى قانیمدا و روحومدا گیزله‌دیب محافیظه ائده بیلرم." جۆمله‌سینده "سنین وئره جه گین" بیرلشمه‌سینده فعلى صیفت (وئره جک) یییه‌لیک حالدا اولان "سنین" عوضلیگینى ایداره ائتدیگى اۆچۆن، اونلار اۆچۆنجۆ نوع تعیینى سؤز بیرلشمه‌سى یارادیب‌دیر. بو فعلى صیفتین یییه‌لیک حالداکى ایسمى ایداره ائتمه‌سى اونون فعل‌لیک خصوصیتى دئییل، ایسمى خصوصیتیندن ایره‌لى گلیر.
2. قالان حاللار:
فعلى صیفت‌لر ایسمین یؤنلۆک، تأثیرلیک، یئرلیک و چیخیشلیق حاللارینى ایداره ائدرکن، اؤزلرینى فعل کیمى گؤستریرلر. بو حاللارى ایداره ائدنده فعلى صیفت‌لرین، فعل لیکدن ساخلادیقلارى تأثیرلى و تأسیرسیزلیک خصوصیتى اؤنملیدیر، آنجاق بیلیریک کى یییه‌لیک حال ایداره‌سینده تأثیرلیک آنلامینین هئچ بیر رولو یوخ ایدى.
ایکینجى طرفدن یییه‌لیک حالى ایداره ده اۆچۆنجۆ نوع تعیینى سؤز بیرلشمه‌سى یارانیردى، آنجاق بو حاللارین ایداره‌سینده "فعلى صیفت ترکیبلرى" یارانیر. بو ترکیبلرده ایسه فعلى صیفت‌لر ایسیم‌لرى دؤرد حالدان بیرینده ایداره ائدیر و "فعلى صیفت بیرلشمه‌سى" یارادیر. میثال اۆچۆن:
لیلا، ار ائوینه آیاق قویان گۆندن...
... گؤرۆشۆ آرزیسیندا اولدوغوم آشیق، اوغلو ائوینه قوناق گلمیشدى.
بو حاللاردا "ار ائوینه آیاق قویان"، "آرزیسیندا اولدوغوم" فعلى ترکیبلرده، فعلى صیفت‌لر اؤزلریندن قاباق گلن ایسیم‌لرى دؤرد حالدان بیرینده ایداره ائدیر.
بو دئییلنلردن گؤرۆنۆر کى، فعللر و اونلاردان مشتق اولانلاردا ایداره ائتمه اؤزللیگى وار و حاللانا بیلن هر بیر سؤزۆ ایداره ائده بیلر. ایداره ائتمه باخیمیندان فعل باشقا نیطق حیصه‌لریندن چوخ گۆجلۆدۆر.