آذربایجان تورکجه‌سی‌نین نحوی

بو دوشرگه‌ده آذربایجان تورکجه‌سی‌نین نحوی یاییملاناجاق‌دیر.

آذربایجان تورکجه‌سی‌نین نحوی

بو دوشرگه‌ده آذربایجان تورکجه‌سی‌نین نحوی یاییملاناجاق‌دیر.

اوتوز‌ایکینجى درس

تام اولمایان یاناشما

ایسمین ایسمه یاناشماسى

   دیلیمیزده یاناشما ایلگیسى چوخ گئنیش‌دیر. بو ایلگى مۆختلیف نیطق حیصه‌لریندن اولان سؤزلر آراسیندا اؤزونو گؤستریر. بیر نیطق حیصه‌سیندن اولان سؤز هم یاناشان، هم ده یاناشیلان سؤز اولا بیلیر. مۆختلیف سؤزلر آراسینداکى یاناشما ایلگیسى و بو ایلگیده یارانان بیرلشمه‌لرى بئله بؤلمک اولار:

الف. ایسمین ایسمه یاناشماسى: ایسمین ایسمه یاناشماسى نئچه شکیلده اولور:

"بیرگۆن کرپیچ ائوین ایکینجى مرتبه‌سینده یاشایان گؤزل قیزا وورولدوم."

   بورادا آدلیق حالدا اولان "کرپیچ" و "ائو" سؤزلرى هئچ بیر واسیطه اولمادان، یان-یانا گلرک آرالاریندا یاناشما ایلگیسى یارانمیش‌دیر. بورادا یاناشان، تابع اولان ایسیم داها چوخ صیفته بنزه‌ییر. بئله سؤز بیرلشمه‌لرینه "بیرینجى نوع تعیینى سؤز بیرلشمه‌لرى" دئییلیر.

ب. ایسیم‌لرله ایسیم‌لرین یاناشما ایلگی‌سینده اولماسى ایکینجى نوع تعیینى سؤز بیرلشمه‌لرینده ده اؤزونو گؤستریر. ایکینجى نوع تعیینى سؤز بیرلشمه‌لرینده ده بیرینجى طرف ایکینجى طرفه یاناشیر، بیرینجى طرف ایکینجى طرفه تابع اولور:

"بوگوخان مانى دینینى قبول ائدیب اونو اؤز دؤولت دینى اعلام ائتدى."

     بو میثالدا "مانى دینى"،" دؤولت دینى" بیرلشمه‌لرى یاناشما ایلگیسى اساسیندا یارانمیش ایکینجى نوع تعیینى سؤزبیرلشمه‌لری‌دیر. اونا گؤره ده اونلارین آراسینا هئچ بیر سؤز آرتیرماق اولماز.

ج. قوشما کؤمگى ایله یاناشما: قوشمالارین یاردیمى ایله ایسیم‌لر ایسیم‌لره یاناشا بیلرلر. قوشما یاناشما ایلگیسینده اولان ایکى ایسمین آراسینا گیریر.

   مثلا "ستارخان کیمى قهرمان" بیرلشمه‌سینده "ستارخان" ایله "قهرمان" سؤزلرى آراسیندا یاناشما ایلگیسى واردیر. آنجاق بو ایلگى چوخ ضعیف‌دیر و قوشما بو ایلگینى تاماملاییر.

   بئله بیرلشمه ادبى دیل، ائله‌جه ده دانیشیق دیلینده چوخ ایشله‌نیر. بو بیرلشمه‌لرده قوشما تابع اولان بیرینجى سؤزه قوشولور و بیرلیکده تابع ائدن ایکینجى سؤزه یاناشیرلار. چوخ حاللاردا بو بیرلشمه‌لرین طرفلرى بیرى-بیریندن آیریلمیر و جۆمله‌نین مۆرکب عۆضوو اولور.

نظرات 0 + ارسال نظر
امکان ثبت نظر جدید برای این مطلب وجود ندارد.