اوتوزبئشینجى درس

تام اولمایان یاناشما

عوضلیگین ایسمه یاناشماسى

    عوضلیک‌لر ده ایسیم‌لرله یاناشما ایلگی‌سینده اولا بیلرلر، آنجاق عوضلیک‌لرین بۆتۆن نوعلرینى ایسیم‌لره یاناشدیرماق اولماز. مثلا ساده شخص عوضلیک‌لرى ایسیم‌لرین اولینه گلیب اونلارلا یاناشما ایلگیسى ساخلایا بیلمیر. بونون ندنى شخص عوضلیک‌لرینین جۆمله‌ده تعیین رولو اوینایا بیلمه‌مه‌سی‌دیر. آنجاق قاییدیش شخص عوضلیک‌لرینین "کى" شکیلچیسى ایله یئرلیک حالیندان دۆزه‌لنلرى، صیفت خصوصیتى قازاندیقلارى اۆچۆن ایسیم‌لرله یاناشما ایلگیسینه گیره بیلرلر، نئجه کى، "اؤزۆمده‌کى کیتاب" و "بیله‌مده‌کى کیتاب" بیرلشمه‌لرینده گؤرۆرۆک.

ایشاره عوضلیک‌لرى:

  ایشاره عوضلیک‌لرى اکثر حاللاردا ایسیم‌لره یاناشیر و بیرلشمه یارادیر. مثلا "بو کیتاب"، "او قلم"، بئله ایش"، "همین آدام" ...

تعیین عوضلیک‌لرى:

بو عوضلیک‌لر ده اکثر حاللاردا ایسیم‌لره یاناشیر و بیرلشمه یارادیر. مثلا:

"اؤز فیکرین"، "اؤز ایشین"، "بۆتۆن اینسانلار"...

سوال عوضلیک‌لرى:

سوال عوضلیک‌لرینین ده بعضی‌لرى ایسیم‌لره یاناشیرلار. مثلا:

"هانسى قاشیق؟"، "نئچه اوشاق؟"، "نه عجب؟"...

   بونون ندنى بوندان عیبارت‌دیر کى، سوال عوضلیک‌لرى حقیقتده یا ایسیم‌لرى (گۆمۆش قاشیق) و یا صیفتى (گؤزل چیراق) و یا سایى (بئش اوشاق) عوض ائدیر. کلمه‌لرین اصلى (گۆمۆش، گؤزل، بئش) یاناشما ایلگیسى یاراتدیقلارى کیمى، اونلارى دَییشن سوال عوضلیک‌لرى ده همن وظیفه‌نى یئرینه گتیرمه‌لی‌دیر.

   سوال عوضلیک‌لریندن "نه؟" ایسیم‌لرى دَییشرکن ایکینجى نوع تعیینى سؤزبیرلشمه‌سى یاراداراق ایسیم‌لره یاناشا بیلیر:

نه ایشى؟ نه باغى؟ ...

بو سوال عوضلیگى عادى بیرلشمه‌ده، بیرینجى نوع تعیینى سؤز بیرلشمه‌سى یاراداراق ایسیم‌لره یاناشا بیلیر:

نه حامام، نه تاس!، نه عجب!، ...

عوضلیک‌لرین ایسمه یاناشماسى هم ایسیم، هم صیفت، هم ده ساییلارین ایسمه یاناشماسیندان ضعیفدیر. بو گَرچه‌یى آشاغیداکى میثاللاردا گؤرمک اولار:

"او قیزیل ساعات"، "بو گؤزل قیز"، "او اۆچ قابى ائشیگه قوى".