ایکینجی درس

تابع‌سیزلیک ایلگی‌سی

   باشقا کلمه و یا کلمه لرله عئینى درجه  ایله شکیلده ایلگیسى اولان ایکى و یا نئچه سؤز آراسیندا اولان ایلگی‌یه تابع‌سیزلیک ایلگیسى دئییلیر. دئمک تابع‌سیزلیک ایلگیسی جۆمله‌ده‌کی هم‌جینس عضولر آراسیندا یارانان ایلگى‌یه دئییلیر.

   مۆبتدا جۆمله‌ده تام موستقیل عضو حئساب اولور. بیر جۆمله‌ده نئچه مبتدا اولارسا، اونلار جۆمله‌ده برابر حقوقلو، برابر وظیفه‌لى اولماقلا برابر اونلارین اؤز آرالاریندا دا طبیعى معین بیر ایلگى یارانیر. اونا گؤره کى، اونلار بیرلیکده، عئینى شکیلده و عئینى درجه‌ده قالان جۆمله عضولرینه تأثیر ائدرلر. بو هم‌جینس مۆبتدالار بیرى-بیرینه تابعدیرلر، آنجاق بو تبعیت برابر حقوقلو اولدوغوندان "تابع سیزلیک" ایلگی‌سی‌دیر. بئله سؤزلرین تام برابر حقوقلولوغو بیر ده، اورادان بللى اولور کى، اونلارین هامیسى عئینى بیر سوالا جاواب وئریر.

گئنه حسرت، گئنه آخشام، گئنه غم!

گئنه دویغو گولو کؤکدن سارالیب! (سحر)

    بیرینجى میصراعدا "حسرت"، "آخشام" و "غم" کلمه‌لرى، "دیر" خبر علامتى فرض اولوندوقدا، هم‌جینس خبرلر اولاراق اؤز آرالاریندا تابع‌سیزلیک ایلگی‌سینه مالیک‌دیر.

اول نه بیلیر بو رمزى کیم، ظن و گومان ایچینده دیر؟ (نسیمى)

    میصراعداکى "ظن" و "گومان" سؤزلرى جۆمله‌نین هم‌جینس ظرفى اولدوقلارى اۆچۆن، اؤز آرالاریندا تابع‌سیزلیک ایلگی‌لرى واردیر.

    بو سون میثالدا، تابع‌سیزلیک ایلگی‌سینه مالیک اولان هم‌جینس کلمه‌لرین آراسینداکى ایلگى "واو" باغلاییجیسى ایله یارانمیشدیر. آنجاق تابع‌سیزلیک ایلگیسى بعضا باغلاییجی‌سیز و کلمه لرین آراسیندا، تلفوظ زامانى، بیر بالاجا دایانما و یا بللى سس خصوصیتى ایله ده (اینتوناسیا) یارانیر کى، یازیدا ویرگول "،" ایله بلله‌نر:

دنیزلرده، اوفوقلرده سئیر ائدرکن یولو آزدیم. (ساهیر)

* تاپشیریق 2. جۆمله‌لرده هم‌جینس عضولری و اونلارین نوعلارینی تاپین.

   الف)کۆچه‌دن، تمیز گئییملى، گۆلر اۆزلۆ کیچیک-کیچیک قیزلار، اوشاقلار، بؤیوک بیر نظم و عظمتله، هارایا ایسه گئدیردیلر.

    ب) اونلار فیکیرلشیر، وضعیتدن چیخماق اۆچۆن یول آختاریردیلار.

* جاواب 2.

   الف) "تمیز گئییملى"، "گۆلر اۆزلۆ"، "کیچیک-کیچیک" هم‌جینس ظرف دیر و اؤز آرالاریندا تابع‌سیزلیک ایلگیلرى وار.

   "اوشاقلار" و "قیزلار" مۆبتدادیر و تابع‌سیزلیک ایلگیلری وار.

    "نظم" و "عظمتله" ده، هم‌جینس ظرف اولاراق، تابع‌سیز ایلگیلری واردیر.

    ب) "فیکیرلشیر"، "آختاریردیلار" هم‌جینس خبردیلر.