آذربایجان تورکجه‌سی‌نین نحوی
بو دوشرگه‌ده آذربایجان تورکجه‌سی‌نین نحوی یاییملاناجاق‌دیر.آذربایجان تورکجه‌سی‌نین نحوی
بو دوشرگه‌ده آذربایجان تورکجه‌سی‌نین نحوی یاییملاناجاق‌دیر.
اون‌ایکینجى درس
اوزلاشما ایلگیسى (8)
"ایکینجی و اۆچۆنجۆ نوع تعیینی سؤز بیرلشمه‌لرینده اوزلاشما"
اوزلاشما ایلگیسى یالنیز مۆبتدا و خبر آراسیندا دئییل، هم ده ایکینجى و اۆچۆنجۆ نوع تعیینى سؤزبیرلشمه‌لرینین آراسیندا اولور. یعنى شخص و کمیته گؤره بو بیرلشمه‌لرین طرفلرى آراسیندا دا اوزلاشما اولور. آنجاق بو اوزلاشما بیر طرفدن مۆبتدا و خبرین اوزلاشماسیندان فرقله‌نیر، او بیرى طرفدن ایسه ایکینجى و اۆچۆنجۆ نوع تعیینى سؤز بیرلشمه‌لرینین اوزلاشماسى آراسیندا اساسلى فرقلر واردیر. بو فرقلر آشاغیداکی‌لاردان عیبارت‌دیر:
الف. مۆبتدا ایله خبرین اوزلاشماسیندان فعلى بیرلشمه یارانیر (اوشاق اوخویور)، آنجاق بو تعیینى سؤزبیرلشمه‌لرینده‌کى اوزلاشما ایلگیسى غئیرفعلى بیرلشمه اولور (ائوین پنجره سى).
ب. مۆبتدا ایله خبر آراسینداکى اوزلاشما ایلگیسى، ایستر فعلى، ایسترسه ایسمى جۆمله‌لرده، خبر علامت‌لرى واسیطه‌سیله اورتایا گلیر. (آیدین گلمیش‌دیر) آنجاق تعیینى سؤزبیرلشمه‌لرینده ایلگینى یارادان ایکینجى طرفه قوشولان منسوبیت شکیلچی‌لرى‌دیر (آتامین ائوى, منیم قارداشیم)
بیرینجى و ایکینجى نوع تعیینى سؤزبیرلشمه‌لرینین خصوصیتلرى بونلاردیر:
الف. بو تعیینى سؤزبیرلشمه‌لرینین بیرینجى طرفلرى مالیک، یییه دیر، ایکینجى طرفلرى ایسه یییه‌لنمیش شئى و یا منسوب اولان شخص، آدام کى بیرینجى طرفه عایید و یا منسوب‌دور.
ب. بو تعیینى سؤزبیرلشمه‌لرینین ایکینجى طرفینه آرتیریلان منسوبیت شکیلچیلرى (م، ین، ى،...) بیرینجى طرفین هانسى شخصه (تک یا جمع) عایید اولدوغونو بیلدیریر. یعنى هر ایکى نوع تعیینى سؤزبیرلشمه‌سینین بیرینجى طرفى هر هانسى شخصله ایفاده اولونسا، ایکینجى طرفى ده هامان شخصله ایفاده اولوناراق، او شخصه خاص اولان منسوبیت شکیلچی‌لرینى آلار: منیم کیتابیم، اونلارین اثرلرى، بیزیم ادبیاتیمیز...
بو میثاللارین هامیسیندا ایکى طرف آراسینداکى اوزلاشما هم شخص، هم ده کمیته گؤره اولدوغوندان، ایلگینى یارادان منسوبیت شکیلچیلرى ده هم شخص، هم ده کمیته گؤره دییشمیش‌دیر.
ایکینجى و اۆچۆنجۆ نوع تعیینى سؤزبیرلشمه‌لرینین اوزلاشما فرقلرى:
بو ایکى نوع تعیینى سؤزبیرلشمه سى آراسیندا ایکى اؤنملى و گؤزه چارپان فرق بوندان عیبارت‌دیر:
الف. ایکینجى نوع تعیینى سؤزبیرلشمه‌لرینده اوزلاشما یالنیز اۆچۆنجۆ شخصه گؤره اولور: شعر کتابى، مکتب معللیمى...
ب. اۆچۆنجۆ نوع تعیینى سؤزبیرلشمه‌لرینده ایسه اوزلاشما بوتون شخصلره گؤره اولور: منیم کیتابیم، سنین قلمین، اونون ائوى، بیزیم وطنیمیز، سیزین شهرینیز، اونلارین باغلارى...
هر ایکى نوع بیرلشمه ده ایکینجى طرفلر بیرینجى طرفلرله اوزلاشیر. آنجاق بو اوزلاشمالاردا شخصلره گؤره فرقلر واردیر. بو فرقلر بونلاردیر:
اۆچۆنجۆ نوع تعیینى سؤزبیرلشمه‌سینین بیرینجى و ایکینجى شخص‌لرینده (تک و جمع) شخصه گؤره اوزلاشما واردیرسا، هر ایکى بیرلشمه‌نین اۆچۆنجۆ شخص‌لرینده (تک و یا جمع) اوزلاشما باشقا شکیلده دیر.
گلن درسده بو ایکی بیرلشمه‌نین خصوصیت‌لرینی اؤیره‌نه‌جه‌ییک.