ییرمی‌سککیزینجی درس

یاناشما ایلگیسی

   نحوده تابعلى‌لیک ایلگی‌لریندن اۆچۆنجۆسۆ "یاناشما" ایلگیسی‌دیر. بو ایلگینین یارانماسى اۆچۆن هئچ بیر ظاهیرى و فورمال علامت یوخدور. بو ایلگی یالنیز سؤزلرین مۆعین و ثابیت شکیلده یاناشى گلمه‌سیندن یارانیر. مثلا "گؤزل شعر" بیرلشمه‌سینده کى ایکى سؤز آراسیندا یاناشما ایلگیسى واردیر. بورادا "گؤزل" سؤزۆ یاناشما ایلگیسى ایله "شعر" سؤزۆنه تابع اولوب، اونون نئجه‌لیگین، کئیفیتین آچیقلاییر. گؤرۆندۆیۆ کیمى بورادا هئچ بیر فورمال و گؤزه گؤرۆنن علامت یوخدور، آنجاق تابع اولان سؤزۆن اول و تابع ائدن سؤزۆن فاصیله‌سیز اوندان سونرا گلمه‌سى یاناشما ایلگیسی‌نین علامتی‌دیر. بو ترتیب پوزولورسا، بیرلشمه‌نین معناسى تامامیله دَییشیلر.

   دئییلمه‌لی‌دیر؛ بۆتۆن تۆرک سیستئملى دیل‌لرین اساس خصوصیتى التصاقى‌لیک، یعنى اشتقاقلارین سون قوشمالارلا یارانماسی‌دیر. بو عومومى خصوصیته بو مسئله‌نى آرتیرمالی‌ییق، بۆتۆن تۆرک دیللرى کیمى، آذربایجان تۆرکجه‌سینده ده، هر هانسى بیر ایسمین یانیندا گلن تعیین ائدیجى سؤز (مثلا صیفت) اؤز تعیین اولونانى ایله یالنیز یاناشما ایلگیسى اساسیندا باغلانیر و تعیین ائتدیگى سؤزۆن صرفى ایله دَییشیلمیر.

تابعلى‌لیک ایلگیسی‌نین هر اۆچ نوعوندا ایکى سؤزدن عیبارت بیرلشمه یارانیر، بونا گؤره ده اگر ایکى سؤز آراسیندا اوزلاشما و ایداره ایلگیسى اولماسا، اونلارین آراسیندا یاناشما ایلگیسى واردیر.

یاناشما اساسیندا یارانان بیرلشمه‌لرده تابع اولان بیرینجى طرفه "یاناشان" و تابع ائدن ایکینجى طرفه "یاناشیلان" طرف دئییلیر.

سامى و اکثر هیند-آوروپایى دیللره نیسبت التصاقى دیللرده یاناشما ایلگیسی‌نین احاطه داییره‌سى گئنیش‌دیر. بونون ندنى، هیند- آوروپا دیل‌لرینده تعیین ائدن سؤزلر اکثرا تعیین ائتدیک‌لرى سؤزلرله جینس، کمیت و بللى-بلیرسیزلیک باخیمیندا اوزلاشیب و دَییشیلیر.