دؤردونجو درس

"تابعلی‌لیک ایلگیلى، سؤزبیرلشمه‌لرینین نوعلرى"

   تابعلی‌لیک ایلگی‌لرى اساسیندا سؤزبیرلشمه‌لرى، ایکینجى طرفینده فعلین اولوب-اولمادیغینا گؤره، ایکى یئره آیریلیر:

•      فعلى بیرلشمه‌لر: اگر بیرلشمه‌نین ایکینجى طرفینى دۆزلدن اساس کلمه فعل و یا فعلدن تؤره‌مه سؤزله ایفاده اولونسا، اونا "فعلى بیرلشمه" دئییلیر.

میثاللار:  آیلار یازیر، آیلار یازارکن، معللیم گلیر، معللیم گلنده...

•     ایسمى بیرلشمه: اگر بیرلشمه‌نین ایکینجى بؤلۆمۆنۆ دۆزلدن اساس سؤز فعل دئییل، فعلدن و یا فعلدن تؤره‌مه بیر کلمه‌دن باشقا آیرى بیر نیطق حیصه‌سیله ایفاده اولونسا، اونا ایسمى بیرلشمه دئییلیر.

میثاللار: ماراقلى حادیثه، حادیثه ماراقلی‌دیر، کارخانا مودورو، ایش پالتارى...

بو دئییلنلرى یکونلاشدیراراق، تابعلی‌لیک ایلگی‌لرى اساسیندا یارانان بیرلشمه‌لرى بئله سیرالاماق اولار:

1. خبرى فعلى بیرلشمه‌لر: ائلناز گلدى، قوش اوچدو...

2. خبرى ایسمى بیرلشمه‌لر: آیدین طلبه دیر، اوخوماق گؤزلدیر...

3. غئیر خبرى فعلى بیرلشمه‌لر: سن گلنده، ایدمان ائتمک...

4. غئیر خبرى ایسمى بیرلشمه‌لر: تمرین اوتاغى، اؤیرنمه یین لزومو...

یوخاریدا گؤستردییمیز بو دؤرد نوع سؤز بیرلشمه‌سینین 1 ایله 2-جى دسته جۆمله بؤلۆمۆنده، 3 ایله 4-جۆ دسته ایسه، نحوین سؤزبیرلشمه‌سى بؤلۆمۆنده اؤیرنه‌جه‌ییک.

* تاپشیریق 3.

آشاغیداکى سؤز بیرلشمه‌لرینده‌کى غئیر خبرى فعلى بیرلشمه‌لرى، غئیر خبرى ایسمى بیرلشمه‌لردن آییرین و هره‌سینى آیریجا یازین.

یاغیش یاغاندا، دمیر پنجره، ایلدیریم شاخاندا، سئل شاققیلدایاندا، آخشام اۆستۆ، گؤز قویماق، اۆرکلى جاوان، هۆرۆین ایت، آذربایجان میللتى، تاختا قاپى.

* جاواب 3.

غیر خبری فعلی بیرلشمه: یاغیش یاغاندا، ایلدیریم شاخاندا. .سئل شاققیلدایاندا، گؤز قویماق.

غیرخبری اسمی بیرلشمه: دمیر پنجره، آخشام اۆستۆ، اۆرکلی جاوان، آذربایجان میللتی، تاختا قاپی، هۆرۆ‌ین ایت.