آذربایجان تورکجه‌سی‌نین نحوی
بو دوشرگه‌ده آذربایجان تورکجه‌سی‌نین نحوی یاییملاناجاق‌دیر.آذربایجان تورکجه‌سی‌نین نحوی
بو دوشرگه‌ده آذربایجان تورکجه‌سی‌نین نحوی یاییملاناجاق‌دیر.
اۆچونجو درس
تابع‌لیلیک ایلگیسى
آنا دیلیمیزده، تابع‌سیزلیک ایلگیسینین عکسینه اولاراق، تابع‌لیلیک ایلگیسى اولدوقجا گئنیشدیر، حتى دئیه بیلریک کى، جۆمله‌لرده‌کى سؤزلر-عضولر آراسیندا اولان ایلگیلر تملده تابع‌لیلیک اساسیندا اولور. بو ایلگیلر جریانیندا بیر سؤز، مثلا مۆبتدا، باشقا سؤزۆ، مثلا خبرى و یا باشقا سؤزلرى اؤزونه باغلاییر و اؤزۆ تام مۆستقیل اولاراق، باشقا سؤزلر واسیطه‌سیله اؤز اؤزللیک‌لرینى اورتایا چیخاردیر.
میثال اوچون "من گئدیرم مرنده" جۆمله‌سینده، "من" سؤزۆ مۆبتدا و تام مۆستقیلدیر و "گئدیرم" سؤزۆنۆ اؤزۆنه تابع ائدرک، معین شکله سالمیشدیر و هابئله "گئدیرم" سؤزۆ نیسبى ایستیقلالى نتیجه‌سینده "مرنده" سؤزۆنۆ اؤزۆنه تابع ائتمیشدیر.
جۆمله‌لرده، سؤزلر آراسیندا تابع‌لیلیک اساسیندا یارانان ایلگیلر، سؤز بیرلشمه‌لرى یارادیر و بو سؤزبیرلشمه‌لرى، ایکى و یا نئچه سؤز بیرلشمه‌لریندن عیبارت اولا بیلر.
تابع‌لیلیک ایلگیسى اساسیندا یارانان سؤزبیرلشمه‌لرى، ایکى یئره بؤلۆنۆر:
1. خبرى (فعلى-ایسمى) /پرئدیکاتیو/ بیرلشمه‌لر.
2. غئیر خبرى (فعلى-ایسمى) /غئیر پرئدیکاتیو/ بیرلشمه‌لر.
1. خبرى (فعلى-ایسمى) /پرئدیکاتیو/ بیرلشمه‌لر:
خبرى بیرلشمه‌لر جۆمله‌نین خبرى ایله باشقا سؤز-عضولرین بیرلشمه‌سیندن یارانیر. بئله بیرلشمه‌لرده جۆمله‌نین خبرینین ایشتیراکى واز کئچیلمزدیر، بو خبر ایسترسه فعل اولا، ایسترسه ده ایسم. مثلا "ائلناز باغدان مئیوه گتیردى" جۆمله‌سینده فعلى خبرله باغلى بیرلشمه‌لر بونلاردیر:
1. ائلناز گتیردى. 2. باغدان گتیردى. 3. مئیوه گتیردى.
خبرى بیرلشمه لرین هامیسى جۆمله قوروب، بیتمیش فیکیر ایفاده ائدیر. آنجاق سؤز بیرلشمه لرى جۆمله قورا بیلمزلر.
آذربایجان تورکجه سینین نحوى ایکى یئره بؤلونور: بیرینجیسى "سؤزبیرلشمه‌لرى" بؤلۆمۆ، ایکینجیسى ایسه "جۆمله" بؤلومۆدۆر.
عموما جۆمله بیر نئچه سؤزبیرلشمه‌سیندن یارانیر، اونا گؤره ده، نحوده اؤنجه عمومى ایلگیلر ایله سؤزبیرلشمه‌لرى، سونرا جۆمله‌لر اؤیره‌نیلیر.
2. غئیر خبرى (فعلى-ایسمى) /غئیر پرئدیکاتیو/ بیرلشمه‌لر:
غئیر خبرى بیرلشمه‌لرده، خبرى بیرلشمه‌لرین عکسینه اولاراق، جۆمله نین خبرى ایشتیراک ائتمیر. بو بیرلشمه‌لر، جۆمله نین، خبردن باشقا، قالان عضولرینین بیرلشمه‌سیندن یارانیر.
مثلا "سفردن گتیردییمیز بیرینجى گؤزل کیتاب بودور"، جۆمله‌سینده "گتیردیگیمیز کیتاب"، "سفردن گتیردیگیمیز"، "گؤزل کیتاب"، "بیرینجى گؤزل کیتاب" کیمى غئیر خبرى سؤزبیرلشمه‌لرى واردیر.
بو سؤزبیرلشمه‌لرى هئچ بیرى بیتمیش فیکیر ایفاده ائتمیر.
معاصیر ادبى دیلیمیزده غئیر خبرى سؤز بیرلشمه‌لرى آشاغیداکیلاردان عیبارتدیر:
1. اۆچ نوع تعیینى سؤز بیرلشمه‌سى (1. قیزیل ساعات، 2. ارک قالاسى، 3. تبریزین عظمتى)
2. فعلى باغلاما ترکیب‌لرى (یاغیش یاغاندا، وطنه قاییداندان، تبریزدن اوزاقلاشالى،...)
3.فعلى صیفت ترکیب‌لرى (ایشله ین فعله، اوخومالى کیتابلاردا، سوزمه قاتیق،...)
4. فعلى ایسیم ترکیب‌لرى (یازیچى آدام، سوروجو کیشى،...)
5. مصدر ترکیب‌لرى (سؤز چکمک، اله سالماق،...)